Cukrzyca – przyczyny, objawy, leczenie

Cukrzyca to jedna z chorób cywilizacyjnych, na którą w 2018 roku chorowało 2,9 mln dorosłych Polaków (1,3 mln mężczyzn i 1,6 mln kobiet). Liczby te dotyczą jednak wyłącznie osób zdiagnozowanych. Według prognoz w ciągu najbliższych 15-20 lat liczba chorujących na cukrzycę Polaków wzrośnie dwukrotnie.

Do objawów cukrzycy zaliczamy przede wszystkim wzmożone pragnienie i apetyt, częste oddawanie moczu, zmęczenie, chudnięcie, nudności, wymioty, zaburzenia widzenia, stany zapalne narządów moczowo-płciowych i zmiany ropne na skórze. Cukrzyca jest ściśle związana z rozwojem cywilizacyjnym, stylem życia i dietą. Sprzyjają jej nadwaga, otyłość i brak ruchu.

 Wyróżniamy cukrzycę typu 1, cukrzycę typu 2 i cukrzycę ciążową.

• Cukrzyca typu 1 – choruje na nią ok. 10% wszystkich diabetyków. Cukrzyca typu 1 ma swój początek zazwyczaj między 10. a 14. rokiem życia, a jej przyczyną jest całkowite lub częściowe upośledzenie produkcji insuliny przez trzustkę. Organizm zaczyna produkować przeciwciała, które niszczą własne komórki, czego efektem jest całkowity brak insuliny. W takiej sytuacji organizm nie może wykorzystywać glukozy jako źródła energii, dlatego zaczyna spalać tłuszcze lub białka. W leczeniu cukrzycy typu 1 stosowane są iniekcje insuliny, dzięki czemu możliwe jest wykorzystywanie glukozy jako źródła energii.
• Cukrzyca typu 2 – najczęstszy typ cukrzycy, który dotyka ok. 90% diabetyków i pojawia się zwykle po 40. roku życia. U osób z cukrzycą typu 2 dochodzi do zaburzenia działania i wydzielania insuliny. Mimo że poziom insuliny jest normalny lub podwyższony, organizm nie wykorzystuje tego hormonu. Pierwotną przyczyną choroby jest utrata wrażliwości na insulinę przez tkanki, a cukrzyca typu 2 jest blisko związana z otyłością. Leczenie polega głównie na stosowaniu diety cukrzycowej i doustnych leków oraz wprowadzeniu aktywności fizycznej.

• Cukrzyca ciążowa – zaburzenia tolerancji glukozy występujące w ciąży, które zwykle ustępują po porodzie.

Czy chorzy na cukrzycę mogą jeść miód?

Miód jest słodszy niż biały cukier, dlatego można używać go mniej do osiągnięcia tej samej słodyczy. Według niektórych badań miód stymuluje też zwiększone wydzielanie insuliny (w porównaniu z innymi produktami węglowodanowymi), jednak potrzeba dalszych badań, by stwierdzić, czy miód jest dobry dla cukrzyków. Jeśli cukrzyca jest pod kontrolą, można stosować miód jako zamiennik białego cukru – oczywiście z umiarem i w porozumieniu z lekarzem.

Hołderna-Kędzia i Kędzia (2002) twierdzą, że dzięki zawartości cukrów prostych, takich jak glukoza, fruktoza i niewielka ilość sacharozy, miód może być pomocny w leczeniu cukrzycy. Najcenniejsza jest obecność fruktozy, która jest cukrem łatwo przyswajalnym przez cukrzyków. Na regulowanie metabolizmu węglowodanów korzystnie mają wpływać też inne składniki miodu – acetylocholina, cynk i chrom. Ten ostatni wzmaga działanie insuliny.

Jaki miód ma niski indeks glikemiczny?

Indeks glikemiczny (IG) to parametr pokazujący, jak szybko po spożyciu danego produktu spożywczego dochodzi do wzrostu stężenia glukozy we krwi. Im wyższa wartość IG produktu, tym wyższy poziom cukru po jego spożyciu. Najszybsze działanie ma glukoza, której IG wynosi 100.

• Niski indeks glikemiczny: IG poniżej 55
• Średni indeks glikemiczny: IG 55-70
• Wysoki indeks glikemiczny: IG powyżej 70

Miód i cukrzyca to temat dość kontrowersyjny. Znajdują się w nim bowiem cukry naturalne, takie jak glukoza, fruktoza i oligosacharydy, które nie są obojętne dla poziomu cukru we krwi. Indeks glikemiczny (IG) miodu wynosi 55-61, natomiast cukru 68 – miód nie podnosi więc aż tak bardzo poziomu glukozy we krwi. A więc czy chorzy na cukrzycę mogą jeść miód? Należy pamiętać, że miód nadal pozostaje cukrem, dlatego osoby z cukrzycą typu 2 powinny spożywać go ostrożnie lub pod nadzorem dietetyka i lekarza. A jaki miód ma niski indeks glikemiczny?

Miodem polecanym dla cukrzyków nieinsulinozależnych jest najczęściej miód akacjowy, którego indeks glikemiczny wynosi 32-52, co wynika głównie z wysokiej zawartości fruktozy. Jak już wspomnieliśmy, najlepiej wybrać jak najjaśniejszy miód akacjowy, który jest najbardziej odmianowy. Hołderna-Kędzia i Kędzia (2002) wymieniają też miód lipowy i gryczany. W cukrzycy typu 2 poleca się wybierać miody z dużą zawartością fruktozy. Niektórzy autorzy wymieniają też miody spadziowe, koniczynowe i tymiankowe. 

Miód obniża czy podbija cukier?

W 2000 roku laboratorium żywienia sportowców Uniwersytetu Memphis przeprowadziło badanie wśród 71 osób. Badanych poddano 8-godzinnej głodówce, a następnie podano im sześć różnych węglowodanowych koncentratów: glukozę, sacharozę, fruktozę, maltodekstrynę, miód i powergel. Następnie zmierzono wartość cukru we krwi, wyrzut insulinowy, indeks glikemiczny i ogólną sprawność badanych. Okazało się, że przyjęty przed wysiłkiem fizycznym miód podnosi wytrzymałość organizmu i ma łagodny wpływ na obieg cukru we krwi oraz produkcję insuliny. 

A więc czy miód obniża cukier? Czy może go podbija? Frank (2019) zauważa, że diabetycy powinni spożywać miód w małych ilościach i razem z produktami wzmagającymi przemianę materii – dzięki temu skok cukru we krwi będzie wolniejszy. Przykładowo cukier jest wolniej uwalniany z pieczywa pełnoziarnistego niż pszennego, z jabłek nieobranych niż z obranych, z ziemniaków gotowanych niż z pieczonych. Do spożywania miodu bardzo dobrze nadaje się pełnoziarnisty chleb z masłem i twarogiem. Autorka zauważa również, że spożywane przez diabetyków porcje miodu powinny być codziennie równe, by dostarczać takie same dawki węglowodanów. 

Ile miodu może zjeść cukrzyk dziennie?

Polskie Towarzystwo Diabetologiczne (2020) zaleca, by nie przekraczać spożycia 50 g fruktozy dziennie. W 100 g miodu znajdziemy ok. 40 g fruktozy, lecz nie możemy również zapominać o zawartej w miodzie glukozie. Nie oznacza to, że diabetyk powinien zjadać codziennie 100 g miodu – należy bowiem pamiętać, że fruktoza znajduje się również w innych produktach spożywczych, przede wszystkim w owocach. A więc ile miodu może zjeść cukrzyk dziennie? Na ten moment informacje na temat spożywania miodu przez cukrzyków są sprzeczne, dlatego nie określono bezpiecznych dawek – warto więc zachować umiar i nie przekraczać 2 łyżeczek miodu dziennie. Oczywiście dotyczy to dobrze kontrolowanej cukrzycy typu 2.